Jak wspominałem w poprzednim wpisie zagadnienia poruszane w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie (I ACa 942/15) mogą starczyć na kilka wpisów na blogu. Dzisiaj kolejna powtórka (bo przecież wszystko już było). Tym razem kilka uwag odnośnie utworu zależnego.
Co to jest utwór zależny?
Dziełem zależnym (opracowaniem) jest utwór, który zawiera wkład twórczy autora opracowania, w istotnym zakresie przejmuje elementy twórcze (w rozumieniu Ustawy) z utworu innego autora (utworu macierzystego).
Kiedy opracowanie lub przeróbka korzysta z ochrony prawnej?
Opracowanie, przeróbka, aby mogło stać się przedmiotem prawa autorskiego, musi wykazywać własne cechy twórcze (czyli samo musi być utworem). Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
Jak ocenić, czy dzieło jest utworem zależnym?
To, czy określone dzieło zostało stworzone na podstawie innego dzieła (czyli jest opracowaniem dzieła w rozumieniu art. 2 Ustawy) należy do sfery ustaleń faktycznych, których z natury rzeczy należy dokonać przy pomocy opinii biegłego.
Czy istnieje różnica pomiędzy utworem zależnym a utworem inspirowanym?
Tak, jednak w rzeczywistości nie jest rzeczą prostą odróżnić utwór zależny od utworu inspirowanego. Sąd Najwyższy zauważył, że „elementy utworu inspirującego w nowo powstałym utworze inspirowanym są i mogą być rozpoznawalne, ale nie dominujące, stanowiąc efekt emocjonalnego i intelektualnego impulsu wywołanego cudzym dziełem. Za kryterium rozgraniczające uznaje się w doktrynie takie twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy, a nie elementy przejęte.?
W przypadku utworu zależnego, na jego wykonanie musimy mieć zgodę twórcy utworu pierwotnego (w innym wypadku naruszamy jego prawa). Natomiast, gdy utwór jest tylko inspirowany dziełem pierwotnym, takiej zgody nie potrzeba. W 1971 r. Sąd Najwyższy uznał, że ?Inspirowany (z podniety cudzego utworu powstały) utwór tylko wtedy nie stanowi dzieła zależnego (przeróbki utworu cudzego), gdy ?ma cechy samodzielnej twórczości” w tym znaczeniu, że jest na równi z utworem inspirującym dziełem oryginalnym. Oryginalność dzieła inspirowanego nie wyłącza skorzystania z tematu dzieła inspirującego, ujęcie tego tematu musi być jednak własnym, indywidualnym ujęciem autora (możliwym także przy pokrewieństwie tematycznego schematu). Brak takiego ujęcia, mimo że nowy utwór nie stanowi nawet przeróbki, pozbawia utwór inspirowany cechy oryginalności. Może to prowadzić do naruszenia osobistych i majątkowych praw autorskich autora dzieła inspirującego.?
Co z cudzymi starymi zdjęciami ?opracowanymi? na nowo?
Zakwalifikowanie reprodukcji starych fotografii jako utworu zależnego wzbudza istotne trudności. W 1998 r. Ministerstwo Kultury i sztuki stwierdziło, że ?Nie podlegają autorsko prawnej ochronie rekonstrukcje utworu w tym zakresie, w jakim badacz odtwarza (często dzięki niewątpliwemu procesowi twórczemu) uprzednio istniejący, pierwotny kształt utworu (…) Wysiłek skierowany jest tu nie na kreację nowej twórczej zawartości łub planu wyrażenia, nie na uwidocznienie własnej indywidualności, lecz – przeciwnie – na „usunięcie się w cień” i wyszukiwanie (rekonstrukcję) elementów cudzej twórczości.? Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny w Lublinie (I ACa 942/15).
PS. Prz okazji przypominam, że ochroną prawa autorskiego nie są objęte idee i pomysły, ale ich konkretna realizacja. Pomysł, czy koncepcja, która nie została skonkretyzowana w danym utworze nie podlega ochronie. Przedmiotem ochrony jest bowiem ustalony utwór, a nie wynikająca z niego idea.