Czy to możliwe, że nie będzie można sfotografować mrówki w lesie lub ptaka w puszczy? Każdy na tak zadane pytanie parsknie śmiechem. Kto mi może zabronić fotografowania mrówki ćmawej, badylarki, czy też raka rzecznego? O co chodzi z tym zakazem? Ludzi można fotografować wszystkich, a zwierzaki nie?
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w art. 52 ust.1 pkt 12 stanowi, że w stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową może być wprowadzony zakaz fotografowania, filmowania i obserwacji, mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie. Kto może wprowadzić taki zakaz? W Polsce okazuje się, że jest takich osób 16 i pełnią one funkcje regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Tak więc wybierając się w plener za każdym razem warto się upewnić, czy na danym terenie obowiązują zakazy i jakiego typu. Ponadto rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną wprowadziło zakaz fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie nietoperzy oraz następujących ptaków:
1. ślepowron (Nycticorax nycticorax),
2. bocian czarny (Ciconia nigra),
3. szlachar (Mergus serrator),
4. bielik (Haliaeetus albicilla),
5. gadożer (Circaetus gallicus),
6. orlik krzykliwy (Aquila pomarina),
7. orlik grubodzioby (Aquila clanga),
8. orzeł przedni (Aquila chrysaetos),
9. orzełek (Hieraaetus pennatus),
10. kania czarna (Milvus migrans),
11. kania ruda (Milvus milvus),
12. rybołów (Pandion haliaetus),
13. raróg (Falco cherrug),
14. sokół wędrowny (Falco peregrinus),
15. cietrzew (Tetrao tetrix),
16. mornel (Charadrius morinellus),
17. biegus zmienny (Calidris alpine),
18. puchacz (Bubo bubo),
19. uszatka błotna (Asio flammeus),
20. głuszec (Tatrao urugallus).
Zwróćmy uwagę, że nie wprowadzono generalnego zakazu fotografowania wyżej wymienionych ptaków i nietoperzy. Zabronione jest takie fotografowanie, które może powodować płoszenie lub niepokojenie. Oczywiście pojawia się pytanie, kiedy mamy do czynienia z płoszeniem lub niepokojeniem? Ani ustawa, ani rozporządzenie nie definiują tego pojęcia (czytelnicy F-LEXa zdążyli już chyba zauważyć, że to normalka 😉 ). Z pewnością ?ustrzelenie? orła przedniego w pełnym locie jest jak najbardziej dozwolone. Niedopuszczalne jest natomiast jego płoszenie, celem ?ustrzelenia? w locie. Za niedopuszczalne należałoby uznać również fotografowanie z bliska gniazd tych ptaków, czy siedlisk lęgowych. Każda sytuacja jest inna i wymaga oceny. Nie ma jednej recepty, szablonu czy wzorca zachowania. Każdy kto fotografuje dziką naturę zdaje sobie z tego sprawę i z pewnością wie, że karą dla niego nie będzie sankcja przewidziana w prawie, ale niemożliwość zrobienia fajnego zdjęcia. Jeżeli ktoś jednak bardzo chciałby móc fotografować w sytuacji mogącej powodować płoszenie lub niepokojenie (art. 52 ust. 1 pkt 12 ustawy) powinien wystąpić ze stosownym wnioskiem do regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Wniosek powinien zawierać:
a) imię, nazwisko i adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy,
b) cel wykonania wnioskowanych czynności,
c) opis czynności, na którą może być wydane zezwolenie,
d) nazwę gatunku lub gatunków, których będą dotyczyć działania, w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje.
Przesłanki do wydania zgody lub jej odmowy znajdziecie w art. 56 ust. 4 i 4 a ustawy o ochronie przyrody. Naruszenie zakazu jest wykroczeniem, ale… nie każde. Art.127 ustawy o ochronie przyrody przewiduje karę aresztu (od 5 do 30 dni) lub grzywnę (od 20 do 5.000 PLN). Odpowiedzialność ponosić będzie jednak tylko osoba, której można przypisać winę umyślną. W praktyce oznacza to, że aby naruszający poniósł odpowiedzialność za złamanie zakazu, musi zostać udowodnione, że znał ograniczenia i że celowo je naruszył (przepis niby ma chronić przyrodę, a w rzeczywistości poprzez fakt, że odpowiedzialność ponosi się tylko, gdy mamy do czynienia z winą umyślną, jest raczej martwy).
Związek Polskich Fotografów Przyrody opublikował Kodeks etyczny fotografii przyrodniczej ZPFP, z którego treścią warto się nie tylko zapoznać, ale i stosować :-).