Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpoczął konsultacje społeczne w zakresie projektu zmian do Ustawy. Zainteresowanych szczegółami odsyłam do strony ?Prawo autorskie i medialne„, gdzie znajdzie wszystkie materiały w tej sprawie. Moim celem nie jest skomentowanie całego projektu. Chciałbym dzisiaj tylko zwrócić uwagę na zmianę dotyczącą prawa cytatu. Swego czasu pisałem na F-LEX o prawie cytatu i przedstawiłem swoje stanowisko w zakresie prawa cytatu utworu fotograficznego. Tych którzy nie czytali lub nie pamiętają odsyłam do tekstu ?Wróg publiczny?.
Dzisiejsza regulacja w zakresie prawa cytatu (art. 29 ust. 1 Ustawy) brzmi następująco:
?Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.?
Proponowane brzmienie art. 29 Ustawy:
?Wolno w ramach samoistnej całości cytować rozpowszechnione utwory, w zakresie uzasadnionym uczciwymi zwyczajami oraz specyficznymi celami cytatu, w szczególności wyjaśnieniami, polemiką, analizą krytyczną i naukową, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości, w tym parodii, karykatury i pastiszu.?
Powodem zmian jest dostosowanie naszej Ustawy do postanowień dyrektywy 2001/29/WE z dnia 22 maja 2001 r. Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Czy fotograf będzie czuł się po tej zmianie bezpieczniej? Raczej nie. Zwłaszcza, jak zajrzy do uzasadnienia projektu (str. 18).
?Z treści art. 29 pr. aut. usunięte także zostanie ograniczenie cytowania wyłącznie do ?urywków utworów i drobnych utworów w całości?. Powyższy zabieg spowoduje, iż przepis będzie miał zastosowanie do wszystkich utworów z wszystkich dziedzin twórczość, w szczególności stworzy możliwość posłużenia się cytatem w postaci całego utworu plastycznego lub fotograficznego?.
Jedno co może cieszyć to fakt, że z powyższego uzasadnienia wynika, że mój dotychczasowy opór przeciwko prawu cytatu w fotografii ma, na dzień dzisiejszy, uzasadnienie w przepisach Ustawy. Żadna to satysfakcji, gdy nowa regulacja ma rozwiać wszelkie wątpliwości w tym zakresie i dopuścić ?cytat fotograficzny?. Skoro przepis wyraźnie dopuści cytat fotograficzny, to wszelkie spory będą teraz się musiały skupiać na kwestii, czy zachodziły przesłanki do zastosowania prawa cytatu utworu fotograficznego. Przedstawiony projekt idzie z duchem dyrektywy, ale obawiam się, że w rzeczywistości może ?zachęcać? do jeszcze większego nadużywania prawa cytatu. Obecna regulacja wskazuje wyraźnie cele w jakich można korzystać z prawa cytatu (?w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości?), natomiast projekt (implementując dyrektywę) odwołuje się do pojęcia ?specyficzne cele cytatu?. Wymienione w projektowanym przepisie cele są jedynie celami przykładowymi, nie jest to lista zamknięta (jak w obecnej regulacji).
Oczywiście w przypadku sporu sądowego nie fotograf będzie musiał udowodnić, że nie zaszły przesłanki do zastosowania prawa cytatu. To cytujący będzie musiał wykazać, że korzystał ze zdjęcia w ramach prawa cytatu, to znaczy w zakresie uzasadnionym uczciwymi zwyczajami oraz specyficznymi celami cytatu. Ogromne pole do popisu dla prawników i jeszcze większe wyzwanie dla sądów. Obie przesłanki niezdefiniowane ani w Ustawie, ani w innych przepisach prawa! Wygląda na to, że praktyka i orzecznictwo sądowe będą grały pierwsze skrzypce. Byle na tym nie ucierpieli fotografowie.
