Rozpowszechnianie cudzych utworów

40

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera szereg przepisów karnych służących ochronie autora i jego praw. Wydawałoby się, że o tym, iż rozpowszechnianie cudzych utworów bez stosownej zgody jest zabronione powinien wiedzieć każdy. Niestety codzienna porcja informacji zamieszczana w Internecie o nielegalnym rozpowszechnianiu zdjęć, utworów muzycznych, filmów czy programów komputerowych zdaje się temu przeczyć. Warto więc przypomnieć, że rozpowszechnianie cudzego utworu lub wbrew warunkom rozpowszechniania jest przestępstwem (aż w czterech typach). W art. 116 ust. 1. mamy określony typ zasadniczy, w art. 116 ust. 2 i 3 dwa typy kwalifikowane oraz typ uprzywilejowany w art. 116 ust. 4.

Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Jeżeli udzielisz licencji na korzystanie z Twoich zdjęć, to w sytuacji, gdy masz do czynienia z nieuczciwym licencjodawcą, nie zawsze pomoże Ci prokurator. Są sytuacje, w których swoich praw będziesz mógł dochodzić tylko przed sądem cywilnym i nie masz co liczyć na wsparcie organów ścigania. Z takim przypadkiem mamy do czynienia, gdy licencjobiorca rozpowszechnia Twoje zdjęcia zgodnie z warunkami umowy (na umówionym terenie, w określonym czasie, na ustalonych polach eksploatacji), ale nie płacił wynagrodzenia (opłaty licencyjnej) wynikającego z umowy.

Pojęciem ?rozpowszechniania utworu wbrew warunkom? w kontekście przestępstwa określonego w art. 116 Ustawy zajmował się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21.10.2003 r. (sygn. akt I KZP 18/03), w której stwierdził, że ?umowa licencyjna jest stosunkiem zobowiązaniowym, który z jednej strony określa uprawnienia udzielane na rzecz licencjobiorcy (np. określenie warunków rozpowszechniania utworu, tj. terminu udzielonego zezwolenia, liczby egzemplarzy, ewentualnie nadań lub wykonań czy sposobu realizacji), z drugiej zaś strony statuuje obowiązek zapłaty (prawo do wynagrodzenia) na rzecz uprawnionego podmiotu, tj. licencjodawcy. W związku z tym, użyte w art. 116 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zm.) określenie „wbrew warunkom uprawnienia” odnosi się tylko i wyłącznie do udzielonych mocą licencji uprawnień do rozpowszechniania utworu, nie zaś do obowiązków z niej wynikających (takich jak np. prawo do wynagrodzenia czy obowiązek przedstawiania rozliczeń finansowych).?

Z treści uzasadnienia uchwały wynika jednoznacznie, że zdaniem Sądu Najwyższego brak płatności z tytułu umowy licencyjnej nie stanowi znamion przestępstwa określonego w art. 116. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że ?dla bytu tego przestępstwa jest więc konieczne, aby sprawca działał bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom. W grę wchodzi zatem świadome działanie sprawcy bez odpowiedniego zezwolenia (w przedmiotowej sprawie – licencji ustawowej albo umownej), pochodzącego od twórcy lub innego uprawnionego podmiotu albo też naruszenie przez sprawcę warunków określonych w posiadanym przez niego zezwoleniu. W analizowanym przepisie art. 116 ust. 1 p.a.p.p. ustawodawca wyraźnie wskazuje, iż warunkiem koniecznym i kształtującym odpowiedzialność karną jest właśnie brak uprawnienia lub działanie wbrew niemu.? Stanowisko to powtórzył Sąd Najwyższy w późniejszych swoich orzeczeniach (wyrok z dnia 4 stycznia 2006 r., sygn. akt V KK 263/05 i wyrok z dnia 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt II KK 215/05).

Czasami jednak pomimo, że nie będziemy mieli do czynienia z jednym z typów przestępstwa określonego w art. 116 Ustawy, w grę może wchodzić odpowiedzialność licencjobiorcy za oszustwo (art. 286 § 1 kodeksu karnego), w przypadku gdy licencjobiorca w chwili zawierania umowy licencyjnej nie miał zamiaru płacić za otrzymaną licencję (dosyć ciężkie do udowodnienia).

Jeżeli uznasz, że ktoś popełnia czyn zabroniony i rozpowszechnia Twoje zdjęcia bez stosownego uprawnienia lub wbrew temu uprawnieniu, to musisz pamiętać, że przestępstwa określone w art. 116 ust. 1 i 2 oraz ust. 4 ścigane są na wniosek osoby uprawnionej. Dopóki nie złożysz stosownego wniosku na policji lub w prokuraturze, dopóty organy nie kiwną palcem w sprawie (art. 122 Ustawy).