Integralność, czyli rzecz o manipulacji

Znowu będzie o autorskich prawach osobistych. Temat  Wam już nieobcy, jednak wciąż są pewne zagadnienia wymagające omówienia. Dzisiaj nienaruszalność treści i formy utworu, jako jedno z autorskich praw osobistych (art. 16 pkt 3 Ustawy). W przypadku utworów fotograficznych dosyć istotna kwestia. W Polsce sporów na tym tle wielu nie było, lepiej to wygląda w Europie i USA. Wszystkich zainteresowanych odsyłam do monografii  A.Niżanowskiej ?Prawo do integralności utworu?.

W jakich przypadkach może dojść do naruszenia integralności zdjęcia? Wśród przykładów naruszenia integralności można wymienić następujące sytuacje:

• pominięcie pewnych elementów utworu fotograficznego, czyli np. usuwanie elementów znajdujących się na zdjęciu (zaleca się ostrożność w korzystaniu z funkcji Photoshop CS 5  Content Aware Fill – uwzględnij zawartość w wypełnianiu 😉
• dodawanie elementów na zdjęciu (zarówno na samym zdjęciu, jak i na jego reprodukcjach),
• ?cenzura zdjęcia? ? często stosowane zwłaszcza przez wydawców np. maskowanie numerów rejestracyjnych, czy zakrywanie nagości,
• sporządzanie czarno-białych reprodukcji kolorowych zdjęć,
• przekadrowanie zdjęcia.

Sąd Apelacyjny w Krakowie uznał, że nie każda zmiana dowolnego elementu treści lub formy utworu narusza prawo do jego integralności (art. 16 pkt 3 Prawa autorskiego), lecz tylko taka jego zmiana, która „zrywa” lub „osłabia” więź twórcy z utworem, usuwa lub narusza więź między utworem a cechami indywidualizującymi jego twórcę. Tak oznaczonych cech naruszenia prawa do integralności utworu nie spełniają drobne zmiany elementów jego treści lub formy, które nie uchylają atrybucji utworu (sygn. akt. 477/97). Na pocieszenie można stwierdzić, że (i) orzeczenie na szczęście nie odnosiło się do utworu fotograficznego, (ii) u nas nie ma prawa precedensów, (iii) sądy też są omylne.

Istotną kwestią jest to, że prawo do integralności utworu dotyczy konkretnego utworu-zdjęcia. Jeżeli na podstawie zdjęcia i za zgodą powstaje utwór zależny, to nie będzie można mówić o naruszeniu integralności utworu. Pamiętacie, że utwór zależny jest nowym utworem? Jeżeli odpowiedź jest negatywna, to proponuję zrobić małą powtórkę.

Cytowany przepis stanowi również o ?rzetelnym wykorzystaniu utworu?. Wynika z niego, że nawet bez ?manipulacji w samym zdjęciu? może dojść do naruszenia autorskiego prawa  osobistego. Dawno, dawno temu pojawił się ?fotograficzny wyrok? wydany w oparciu o omawiany dzisiaj przepis.

?Z faktu, że fotoreporter dostarcza wydawnictwu zdjęć, nie czyniąc zastrzeżenia co do sposobu ich wykorzystania, może wypływać tylko ten wniosek, że wydawnictwo może je bez ograniczeń publikować, nie może natomiast być on rozumiany jako upoważnienie do opatrywania zdjęcia dowolnym, nieprawdziwym komentarzem.? (Wyrok Sądu Najwyższego z 21.09.1963 r , sygn. akt I CR 734/62)

Zwracam uwagę, że prawo do integralności zdjęcia może być złamane również przez podmiot, który nabył autorskie prawa majątkowe do niego, jeżeli w umowie nie zastrzeże sobie prawa do ingerencji. Jako, że prawo do integralności utworu jest autorskim prawem osobistym, to fotografowi przysługują środki ochrony prawnej przewidziane w art. 78 Ustawy.

PS. Usunięcie pryszcza na nosie modelki nie będzie jednak raczej uważana za ingerencję w integralność utworu. Należy jednak uważać, bo może okazać się, że nie będzie można go użyć w reklamie ;-).

Na koniec jak zwykle garść przepisów:

 Art. 16. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
(?)
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;

Art. 78. 1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.
3. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, osoby wymienione w ust. 2 są uprawnione w tej samej kolejności do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.
4. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, z powództwem, o którym mowa w ust. 2, może również wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

PPS.2019.0527. Temat ten został na nowo omówiony w tekście „O cudzej ingerencji w zdjęcia”.