Zdjęcie jako utwór

29

Dzisiaj kilka słów na temat zdjęcia. Przyjmuje się, że po usłyszeniu trzasku migawki powstaje utwór. O fotografii, jako utworze w rozumieniu Ustawy pisałem już kilkakrotnie na blogu. Znalazłem ciekawe – jeszcze gorące, bo z 22 marca 2013 r. – orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku (sygn. akt I ACa 827/11), dotyczące m.in. zdjęć. Sprawa ciekawa, bo pojawiło się kilka opinii biegłych i co ciekawe, opinii czasem sprzecznych. Pokazuje to najlepiej, że nawet biegli nie zawsze potrafią jednoznacznie ustalić, czy dane zdjęcie jest utworem, czy też nie. Dla przypomnienia ustawowa definicja utworu.

Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

W opinii biegłego – przygotowującego opinię w postępowaniu przed sądem I instancji – zdjęcie może być uznane za utwór, gdy posiada indywidualny charakter, co przejawia się przez:

• skomponowanie elementów fotografii poprzez ich wzajemne ułożenie i uatrakcyjnienie kompozycji dodatkowymi elementami,
• skomponowanie elementów fotografowanych w kadrze ? skadrowanie,
• dobór właściwego kąta widzenia obiektywu, a tym samym perspektywy fotografii,
• dobór właściwego oświetlenia o określonym charakterze (skierowane, rozproszone), ilości źródeł światła i kierunku padania,
• dobór właściwej kolorystyki fotografii, która wcale nie musi wiernie odzwierciedlać kolorystyki oryginału, jedynie stwarzać takie wrażenie (zmieniona kolorystyka fotografii czasem wywiera wrażenie bardziej realistyczne niż dokładna, wierna kolorystyka bez manipulacji),
• dobór odpowiedniej wartości przysłony mający wpływ na głębię ostrości fotografowanego obrazu,
• dobór właściwej ekspozycji mający wpływ na jasność obrazu.

Składająca apelację strona pozwana podważała opinię biegłego zarzucając, że biegły w ogóle nie przedstawił oceny osobno dla każdej fotografii, przyjmując generalnie, że wszystkie oceniane przez niego dzieła są utworami, uzasadniając swoje stanowisko ogólnymi rozważaniami o zasadach poprawnego technicznie fotografowania. W postępowaniu apelacyjnym sąd powziął pewne wątpliwości i powołał kolejnego biegłego do oceny konkretnych zdjęć. Tenże biegły uznał, że objęte tezą dowodową zdjęcia są to typowe seryjne fotografie produktowe, na których obiekt pokazany jest w takim stanie, w jakim jest dostępny w sklepach. Spełniały one wymagania zamawiającego, gdyż przedstawiały zdjęcia produkowanej przez niego żywności, a ich najważniejszym zadaniem było przedstawienie stanu faktycznego. Według biegłego, wszystkie te zdjęcia są nie do odróżnienia i nie ma szans na wyodrębnienie na ich podstawie autora, przez co tracą znamiona indywidualizmu. No i „ZONK”! 🙂  Są zdjęcia, ale nie ma utworu. A jak nie ma utworu, to nie ma ochrony na podstawie Ustawy.

Czy to oznacza, że tezy określone przez biegłego numer jeden są nieprawdziwe? Nigdy w życiu! To są podstawowe elementy, które trzeba zbadać ustalając, czy zdjęcie ma charakter utworu. Tezy biegłego numer dwa natomiast wskazują, że nie każdy pstryk to utwór.

Wiem, że trudna i nie do końca jest zrozumiała jest materia, o której wspominam. Nikt jednak nie mówił, że prawo autorskie jest proste. Poza tym, za każdym razem powtarzam z uporem maniaka, w procesie zapewne nie obejdzie się bez biegłego. Czasem nawet dwóch lub więcej, jak to pokazuje sprawa z Białegostoku. Mimo wszystko nie zniechęcajcie się i róbcie dalej zdjęcia. Nie można zakładać, że dookoła otaczają nas tylko ludzie nieuczciwi.